Niezbędnym elementem w pracy z pacjentami neurologicznymi i ortopedycznymi jest metoda PNF, czyli proprioceptywne nerwowo-mięśniowe torowanie ruchu. Celem metody jest przywrócenie w jak najszerszym zakresie utraconych funkcji. W czasie terapii fizjoterapeuta odtwarza prawidłowe wzorce ruchowe wykorzystując proprioperecepcję. To pacjent wyznacza cel, który jest dla niego priorytetem do osiągnięcia – może to być wyjście na spacer, podniesienia kubka z wodą lub umycie włosów. Terapia jest nastawiona na indywidualnie określony przez pacjenta cel. Techniki stosowane w tej metodzie są bezbolesne a przy braku ruchu w zajętej części ciała możliwe jest wykorzystywanie części silnych i zdrowych tak, aby torować prawidłowy wzorzec ruchu w odcinku słabszym (iradiacja).
Terapię prowadzi się w różnych pozycjach od prostych np. leżenie tyłem po trudniejsze w klęku, kończąc w ruchu z zadaniem do wykonania. PNF proponuje ruchy naturalne, zbliżone do aktywności dnia codziennego, które są prowadzone trójpłaszczyznowo, wzdłuż diagonalnych (skośnych) osi ruchu i angażują wiele grup mięśniowych. Podczas terapii sumuje się wiele bodźców odbieranych przez pacjenta, co stanowi silną stymulację polisensoryczną. W ćwiczeniach aktywizowany jest wzrok, słuch, receptory dotyku, równowagi, czucia głębokiego i wiele innych. Podstawą, która daje możliwość aktywności na obwodzie (w kończynach) jest mocne stabilne centrum, czyli tułów, dlatego dużą wagę przywiązuje się do ćwiczeń stabilizujących mięśnie zwłaszcza dolnych części ciała.
Motywem przewodnim terapii jest tzw. positive approach, czyli pozytywna motywacja.
Dlaczego PNF?
Metoda PNF w usprawnianiu pacjenta wykorzystuje szereg stymulacji:
- dotykowa – kontakt manualny (odpowiedni chwyt terapeuty stymuluje receptory skóry pacjenta i dokładnie określa kierunek wykonywanego ruchu)
- wizualna – kontakt wzrokowy (kontrola i korekcja ruchu przez pacjenta; wzmocnienie napięcia mięśniowego)
- werbalna – opis ruchu (uświadomienie pacjentowi określonego ruchu, poprzez krótkie wyraźne komendy)
- opór manualny – zawsze odpowiednio dawkowany i dostosowany do potrzeb pacjenta (jego zastosowanie pozwala na torowanie ruchu, uzyskanie poprawy stabilności
- kontrola motoryczna – wpływa na lepszą świadomość ruchu przez pacjenta
- pobudzanie proprioreceptorów, które znajdują się w mięśniach, ścięgnach, czy torebkach stawowych (poprzez zastosowanie trakcji, aproksymacji i stretchingu)
W jakich schorzeniach wykorzystuje się terapię PNF?
- ortopedia: stany po złamaniach, zwichnięciach, skręceniach, po wszczepieniu endoprotez biodra, kolana, barku, po artroskopii, usunięciu łąkotek, rekonstrukcjach więzadeł, kontuzjach sportowych, zerwaniu ścięgien, amputacjach
- neurologia: udary mózgu, urazy mózgowo-czaszkowe, urazy rdzenia kręgowego, stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne, ataksja rdzeniowo-móżdżkowa, choroby móżdżku, polineuropatie, dystrofie mięśniowe, choroba Parkinsona, zaburzenia po zabiegach neurochirurgicznych, zaburzenia funkcji wegetatywnych (oddychanie, połykanie, neuralgie nerwu trójdzielnego i twarzowego)
Metoda PNF wykorzystywana jest również w pediatrii, w przypadku:
- mózgowe porażenie dziecięce
- zespoły genetyczne
- przepuklina oponowo – rdzeniowa
- rdzeniowy zanik mięśni i inne choroby nerwowo-mięśniowe
- choroby demielinizacyjne układu nerwowego
- wady postawy
- skoliozy
